Podział majątku wspólnego

Podział majątku wspólnego to prawnie bardzo złożona tematyka. Do tego dochodzą najczęściej silne emocje stron i eskalujący pomiędzy nimi konflikt. Warto więc odpowiednio przygotować się do zbliżającego się procesu.

Podziału majątku wspólnego można dokonać dopiero po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, a ta ustaje najczęściej z chwilą rozwodu. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby jeszcze przed uzyskaniem wyroku rozwiązującego małżeństwo – jeśli wspólna wola małżonków na to pozwoli – ustanowić rozdzielność majątkową, a w razie konfliktu uniemożliwiającego porozumienie w tej kwestii, zwrócić się o ustanowienie rozdzielności do sądu.

Sposoby podziału majątku wspólnego

Z chwilą orzeczenia rozwodu byli małżonkowie mogą zwyczajnie się dogadać i dokonać podziału zgromadzonych dóbr w drodze umowy. Niestety najczęściej jest tak, że porozumienie w kwestii podziału jest trudne albo niemożliwe do osiągnięcia. Pojawiają się wątpliwości zarówno co do składników majątku wspólnego, jak i ich wartości. W tej sytuacji podziału majątku wspólnego należy dokonać przed sądem.

Sądowy podział majątku wspólnego

W toku postępowania w przedmiocie podziału majątku wspólnego sąd ustala w pierwszej kolejności co wchodzi w skład majątku byłych małżonków. Co do zasady, do majątku wspólnego należą wszystkie dobra ruchome i nieruchome nabyte w czasie trwania małżeństwa, a także zwykłe przedmioty codziennego użytku i osiągnięte w tym czasie dochody z pracy zarobkowej i innych źródeł. W skład majątków osobistych małżonków wchodzą zaś te ruchomości i nieruchomości, które zostały nabyte przed zawarciem małżeństwa albo pochodzą ze spadku lub darowizny uczynionej w trakcie trwania małżeństwa (chyba, że spadkodawca czy darczyńca postanowi inaczej). Brzmi nieskomplikowanie, prawda? W praktyce jednak już na tym etapie może pojawić się szereg wątpliwości i niekiedy ciężko jest zakwalifikować dany przedmiot do określonego majątku. Małżonkowie w trakcie trwania małżeństwa mogą operować swoimi majątkami dowolnie, zawierać umowy majątkowe małżeńskie, w których albo dany składnik przeniosą z majątku wspólnego do majątku osobistego jednego z małżonków albo odwrotnie, wciągną dany składnik z majątku osobistego do majątku wspólnego. Bywa też tak, że nieruchomość, w której małżonkowie mieszkali przez lata została nabyta w trakcie trwania małżeństwa, ale środki na jej nabycie pochodziły częściowo z majątku wspólnego a częściowo ze spadku otrzymanego przez jednego z małżonków i osobistych oszczędności drugiego małżonka. Przykładów skomplikowania można wymienić bardzo dużo.

Jak już ustalimy, które składniki wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków można zacząć ustalać ich wartość. To zdecydowanie najtrudniejszy etap postępowania. W razie braku porozumienia co do wartości poszczególnych składników majątku sąd powoła biegłego, którego zadaniem jest dokonanie rzetelnej i obiektywnej rynkowej wyceny wspólnych przedmiotów. Również i ten etap postępowania nie jest wolny od przeszkód. Na wartość poszczególnych elementów majątku wpływa szereg okoliczności. Biegły bierze pod uwagę stan majątku z chwili ustania wspólności, ale  jego wartość ocenia według cen rynkowych z chwili orzekania o podziale majątku. Co do zasady więc opóźnianie podziału majątku po rozwodzie – a bywa tak, że małżonkowie nie dzielą majątku nawet przez 10 lat – powoduje znaczną zmianę wartości rynkowej przedmiotów, w tym zwłaszcza nieruchomości. Taka sytuacja bywa bardzo dotkliwa dla stron postępowania. Kiedy już uda się osiągnąć opinię odpowiedniego biegłego (np. z zakresu wyceny nieruchomości, ruchomości, udziałów w spółkach, prawa własności intelektualnej, wartości przedsiębiorstwa etc.) sąd dokona podziału majątku.

W jaki sposób sąd podzieli wspólny majątek

Majątek wspólny można podzielić na trzy sposoby. Po pierwsze poprzez tzw. podział fizyczny, co oznacza podzielenie danego składnika majątku na niezależne części i przyznanie ich na wyłączną własność dotychczasowym współwłaścicielom. Taki podział najczęściej dotyczy nieruchomości i jest możliwy tylko wówczas, gdy pozwala na to rodzaj i charakter nieruchomości. Przykładowo dom jednorodzinny można podzielić na dwa niezależne mieszkania pod warunkiem, że jest to możliwe technicznie i nie ma innych przeszkód prawnych.

Jeżeli podział fizyczny nie jest możliwy sąd dokona podziału majątku poprzez przyznanie poszczególnych jego składników określonym stronom postępowania z obowiązkiem spłaty na rzecz drugiego współwłaściciela. Przykładowo jeden z byłych małżonków uzyska mieszkanie, w którym małżonkowie zamieszkiwali przed rozwodem, ale będzie musiał dokonać spłaty na rzecz drugiej strony.

Ostatnim sposobem podziału majątku wspólnego jest sprzedaż zgromadzonych dóbr w drodze licytacji i podział pomiędzy współwłaścicielami uzyskanych ze sprzedaży środków. Taka sytuacja będzie miała miejsce wówczas, gdy żadna ze stron nie wyrazi woli przyznania majątku na jej rzecz. Przykładowo żaden z byłych małżonków nie chce być wyłącznym właścicielem nieruchomości.

O podziale majątku wspólnego można by pisać jeszcze bardzo dużo. Inaczej będzie przebiegać podział majątku w sytuacji, gdy na zakup nieruchomości został zaciągnięty kredyt, gdy jeden z małżonków prowadzi firmę założoną w trakcie trwania małżeństwa, gdy w skład majątku wchodzą udziały w spółce, gdy są podstawy do ustalenia nierównych udziałów etc.

Zapraszam do konsultacji i wspólnej analizy konkretnej sytuacji majątkowej.

Katarzyna Małosek – Makarczuk

Adwokat

Stan prawny:

08.07.2024r.